Europa nam als het om vluchtelingen gaat de mensenrechten al niet zo nauw, door de coronapandemie is dit alleen maar erger geworden. Lidstaten schenden structureel álle verdragen.
Zoran Bogdanović en Irene van der Linde
17 juni 2020 – verschenen in nr. 25
Het is eind mei in het Bosnische stadje Velika Kladuša, voor vluchtelingen het laatste station voor de oversteek naar Kroatië. Op een vervallen industrieterrein proberen enkele jonge mannen hun rugzakken te redden, of wat er nog van over is. Een van hen sleurt een zwartgeblakerd matras mee. Waarheen weet hij zelf ook nog niet. De brandweer blust de laatste resten van het vuur. Het tafereel is te zien op een filmpje dat een van de vluchtelingen maakte nadat de politie het illegale kamp waar hij en zo’n tweehonderd anderen verbleven in brand had gestoken.
Illegaal, want als migrant in Bosnië heb je weinig andere opties: de door de hulporganisaties gerunde opvangcentra in de Una-Sana-regio zitten bomvol. In kamp Miral bij Velika Kladuša staan zevenhonderd bedden en slapen vierhonderd ongeregistreerde vluchtelingen op de grond. Met een oversteek naar Kroatië riskeer je gevangen genomen te worden door de Kroatische politie, die al jaren bekend staat om het structureel beroven en mishandelen van migranten. Afgelopen weken heeft de Kroatische grenspolitie daar nog een vernedering aan toegevoegd: die bespuit de hoofden van alle vluchtelingen die zij oppakt met oranje verf in de vorm van een kruis. Bovendien kan niemand meer asiel aanvragen vanwege de coronamaatregelen.
Onder het mom van gezondheidsmaatregelen hebben vrijwel alle lidstaten van de EU de grenzen voor asielzoekers gesloten. Asielaanvragen worden niet meer in behandeling genomen. Ook in Nederland niet. Het aantal asielverzoeken bij EU-landen is tussen februari en april gedaald met 86 procent, zo blijkt uit recente cijfers van het Europese asielagentschap EASO. De herverdeling van vluchtelingen is sindsdien eveneens gestopt. Lidstaten aan de Middellandse Zee hebben hun havens gesloten. Europa nam als het om vluchtelingen gaat de mensenrechten al niet zo nauw, door de coronapandemie is dit alleen maar erger geworden. Er komen steeds meer berichten naar buiten van structurele pushbacks, geweld, martelingen en opsluitingen.
Zoals in Bosnië-Herzegovina. Op dit moment zijn er in Bosnië zo’n tienduizend migranten, schat het VN-lichaam International Organization for Migration (IOM). De meesten bevinden zich in de Una-Sana-regio, vlak bij de grens met EU-lid Kroatië. De IOM runt er vijf kampen waar in totaal zo’n 7300 mensen zitten. Een paar duizend zwerven rond, op zoek naar onderdak en eten in een regio waar bijna vijftig procent van de lokale bevolking werkloos is en duizenden hun banen kwijt zijn geraakt tijdens de pandemie. De situatie in de kampen is schrijnend. Naast een voedseltekort is er gebrek aan hygiënische voorzieningen zoals douches en ontsmettingsmiddelen. Om nog maar te zwijgen over mondkapjes en ruimtes voor zelfisolatie.
Omdat ook hier de meeste internationale hulporganisaties vanwege het coronavirus zijn vertrokken, rust de hulpverlening op de schouders van betrokken bewoners. De 51-jarige basisschoollerares Zehida Odobašić uit Velika Kladuša heeft het drukker dan ooit. ‘Wij waren hier allemaal ooit vluchtelingen’, zegt ze over de telefoon. Op de achtergrond is geschreeuw van spelende kinderen te horen; vanavond is het Suikerfeest en Odobašić is op bezoek bij een Iraaks gezin met vijf kinderen. ‘In Duitsland kreeg ik een gemeubileerd appartement, de eerste huur werd betaald door mensen die ik nooit eerder had gezien. Ze gaven mijn kinderen kleren en schoolboeken. Nu heb ík de kans om mensen te helpen: met schoenen en blikken eten. Alleen God weet of deze kinderen, als ze ooit in een normaal land terechtkomen, mentaal in orde zullen zijn. Ze hebben zóveel geweld gezien.’
Odobašić stuurt later via Facebook een video van een tiental mannen in een van de illegale kampen bij Velika Kladuša. ‘Ze (de Kroatische grenspolitie – red.) slaan ons met stokken, zelfs messen’, zegt een man met Pakistaans accent. Hij filmt een tiental lotgenoten die met mitella’s en bebloede hoofdverbanden schaapachtig naar de camera staren. ‘Waar is de VN? Waar zijn de mensenrechten?’
De afgelopen maanden neemt het geweld door de Bosnische politie tegen migranten toe. Grenswachters hebben de gewelddadige gewoontes van hun Kroatische collega’s overgenomen, blijkt uit tal van meldingen. Zelfs in de door IOM gerunde kampen. Een kampbewoner zette twee weken geleden een video online waarop vijf politiemannen in kamp Miral een jongeman omsingelen en neerslaan met knuppels.
Lokale autoriteiten bieden geen hulpverlening en weigeren migranten te registreren. Wie vluchtelingen eten of onderdak geeft, riskeert sinds kort een celstraf en een boete van 250 euro. ‘Dat is de helft van mijn salaris’, zegt Odobašić. Ook op nationaal niveau verhardt de houding van politici. ‘Ik heb zelfs vrienden verloren. Donaties en bemoedigingen krijg ik voortaan anoniem. Mensen willen niet bekend staan als iemand die migranten helpt.’
Ze is bang dat de problemen ernstiger zullen worden. Nu de coronamaatregelen versoepelen en de buslijnen weer actief zijn, komen er volgens de politie zo’n honderd migranten per dag de grensregio binnen. ‘Nu het illegaal is om ze te helpen en eten te geven, gaan we steeds meer geweld zien’, zegt Odobašić. ‘Met een hongerige maag ben je tot alles in staat.’
Kroatië wordt vanuit Brussel al langer op de vingers getikt. ‘Op school heb ik heel goede vrienden’, zegt de elfjarige Muhammed Khalaf uit Syrië in een video-item van Al Jazeera Balkans in februari dit jaar. Hij heeft een zwart kuifje en kijkt vanuit een klaslokaal vol computers en boekenkasten opgewekt in de camera. Muhammed en zijn broertjes, zusje en ouders zijn de winnaars van ‘the game’, zoals de poging Europa te bereiken onder migranten en vluchtelingen wordt genoemd. Na duizenden afgelegde kilometers en een succesvolle asielaanvraag kregen zij een appartement van de Kroatische regering in Karlovac. ‘We hebben onze rust gevonden’, zegt vader Isa Khalaf. ‘Nu nog een baan en de taal leren.’Wie vluchtelingen eten of onderdak geeft, riskeert een celstraf en een boete van 250 euro
Hun nieuwe start is het resultaat van een afspraak tussen EU-lidstaten om Syrische vluchtelingen op te nemen. Kroatië neemt vierhonderd vluchtelingen voor zijn rekening, onder wie honderdvijftig kinderen. Maar dat was voor corona.
‘Ik geloof er niets van’, snauwt de Kroatische politieagent tegen een veertienjarige Afghaanse jongen, wanneer hij documenten toont met zijn leeftijd. Hij wordt in elkaar geslagen en teruggestuurd naar Bosnië. Zijn getuigenis is een van de vele uit het rapport dat vorige week verscheen van het Border Violence Monitoring Network, een onafhankelijke organisatie die informatie verzamelt over de illegale pushbacks van migranten door Europese landen. En dit is nog een van de mildere verklaringen van minderjarigen die het land proberen binnen te komen. In andere gevallen krijgen ze stroomschokken met een taser, het bevel om zich uit te kleden, of krijgen ze een geweerloop in hun gezicht.
Het sluiten van de grenzen door het coronavirus betekende niet het einde van pogingen om de grens over te steken, volgens de Kroatische ngo Are You Syrious?. Vluchtelingen kozen non-conventionele routes, nog verder uit het oog van hulporganisaties. Daarmee nam ook het politiegeweld toe. Bijna zeventig procent van de vluchtelingen vroeg asiel aan, maar de Kroatische politie registreerde de verzoeken niet, hoewel ze daar wel toe verplicht is.
Al ruim drie jaar melden vluchtelingen die vanuit Bosnië-Herzegovina het EU-land binnenkomen ernstige mishandelingen en pushbacks door de Kroatische politie. Hulpverleners, artsen, de Kroatische ombudsvrouw en VN-functionarissen hebben persoonlijke getuigenissen, foto’s en ander bewijsmateriaal over dit systematisch misbruik en geweld van de politie vastgelegd en gedocumenteerd. De Kroatische regering ontkent alles.
‘We hebben de regering in Zagreb toen het voorzitter was van de Europese Unie dringend verzocht onderzoek te doen en monitoring aan de grens toe te laten’, zegt Tineke Strik, europarlementariër voor GroenLinks en lid van de LIBE-commissie van het Europees Parlement, die zich bezighoudt met mensenrechten. ‘Maar toen kwam corona. Sindsdien zien we de cijfers van pushbacks en het geweld weer toenemen.’ Pushbacks vinden nu ook al vanaf Oostenrijk plaats, zo weet Strik. ‘Dan worden vluchtelingen van Oostenrijk naar Slovenië, van Slovenië naar Kroatië, en dan van Kroatië naar Bosnië-Herzegovina gebracht.’ Zo worden ze de EU uitgewerkt. De LIBE-commissie heeft de Europese Commissie gevraagd wat ze hieraan gaat doen, maar heeft nog geen antwoord gekregen.
In Servië gebruikte de regering de coronacrisis als excuus om vluchtelingen massaal van de straat te halen. Vanaf het moment dat het virus zich in maart manifesteerde, pakte de Servische politie op grote schaal vluchtelingen op en sloot ze op in vluchtelingenkampen. Het resultaat: negenduizend vluchtelingen in negentien kampen, terwijl er plek is voor zesduizend. De omstandigheden in sommige kampen zijn ‘inhumaan en vernederend’, volgens het European Council on Refugees and Exiles. Het leger zorgde ervoor dat niemand de opvangcentra verliet, zelfs niet om eten te halen, om ‘verspreiding van ziektes te voorkomen’, aldus de regering. Hulporganisaties werden geweerd. Nu de coronamaatregelen zijn afgezwakt mogen vluchtelingen op papier de kampen verlaten, maar in de praktijk zitten nog veel mensen opgesloten.
Rechtse antimigrantenretoriek leeft daarnaast door de pandemie op. Binnen een maand groeide de inmiddels verwijderde Facebook-groep ‘STOP migranten’ naar meer dan driehonderdduizend leden. Het virus was brandstof voor nepnieuws. Een van de theorieën was dat de regering corona misbruikte om honderdduizenden migranten naar Servië te smokkelen om de alsmaar dalende geboortecijfers te corrigeren. Dat leidde tot een toename van extreem-rechtse patrouilles, die de laatste maanden steeds meer het heft in eigen handen nemen. In grensgemeentes en in Belgrado intimideren ze vluchtelingen op straat.
‘In Griekenland is met de coronacrisis een nieuwe episode aangebroken’, zegt Tessa Kraan in een telefonisch gesprek vanaf Lesbos. Kraan is als fotograaf voor onder andere Stichting Bootvluchteling tijdelijk gevestigd op het Griekse eiland en is geschrokken van de verhalen van vluchtelingen en migranten die ze sprak. ‘Basisbehoeften ontbraken’, zegt Kraan. ‘Het geweld en de omstandigheden in het vluchtelingenkamp Moria zijn we ondertussen gewend, maar hier ontbreekt alles wat er in Moria nog wel is: een dak boven je hoofd, het recht op asiel en eten.’ >
Mensen moesten in quarantaine blijven op de plek waar ze met hun bootjes aan land waren gekomen. ‘Zij sliepen een nacht zonder eten of een dak boven hun hoofd op het strand. Later zaten ze met z’n zestienen bij elkaar in tenten van de UNHCR, kregen anderhalve liter water per dag om te drinken en zich te wassen – hygiënemaatregelen konden ze niet naleven – en een keer per dag werd er eten gebracht’, zegt Kraan. Uiteindelijk hebben ze veertig dagen in de tenten doorgebracht voordat ze naar Moria werden gebracht. ‘Het heeft mijn ogen geopend voor wat de Griekse regering doet, en ook de UNHCR.’‘Twee tot drie meter vanaf de oever richtten de Griekse soldaten hun geweren op ons’
Al voor corona kregen vluchtelingen in Griekenland te maken met excessief geweld. Het begint eind februari als de Turkse regering aankondigt vier miljoen vluchtelingen naar Europa te sturen. Honderden vluchtelingen en migranten verzamelen zich hierop aan de Turkse kant van de grens in de hoop eindelijk Europa te bereiken. Maar Griekenland sluit de grens – met instemming van Europa – en neemt een decreet aan dat bepaalt dat vluchtelingen geen asiel meer kunnen aanvragen en dat ze onmiddellijk zullen worden gedeporteerd naar Turkije of hun land van herkomst. De spanningen aan de grens nemen snel toe.
Daarop bezoekt de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, op 3 maart het grensgebied om Griekenland een hart onder de riem te steken. Ze bedankt in haar speech Griekenland dat het een ‘aspida’, schild, voor Europa is.
Een dag na haar bezoek gaat het mis. Bij een confrontatie raken zes mensen gewond en wordt de Pakistaanse Muhammed Gulzar gedood door een kogel in zijn zij. Datajournalisten van Lighthouse Reports, Bellingcat, Forensic Architecture, Der Spiegel, Sky News en Pointer concluderen na een uitgebreide reconstructie dat het schot kwam van de Griekse special forces. De Griekse regering noemt het fake news. Maar ook Amnesty International meldt in een rapport op 3 april dat uit nieuw onderzoek blijkt dat Griekse grenstroepen niet alleen met scherp hebben geschoten en traangas hebben afgevuurd op asielzoekers, maar ook dat hierbij ten minste twee mannen zijn gedood en Nadera Almonla, een Syrische vrouw, vermist raakte.
‘Voor ons rapport was nul aandacht’, zegt Ruud Bosgraaf, perswoordvoerder van Amnesty International. ‘We maken veel rapporten, maar politiek gezien blijft het liggen. De meeste politici willen hun vingers er niet aan branden, nu met de coronacrisis is dat nog minder. Eigenlijk interesseert het niemand. Op een handjevol journalisten, parlementariërs, goedwillende mensen, ngo’s en advocaten na.’
Maar de druk op Griekenland neemt toe. Afgelopen week heeft de LIBE-commissie de Griekse regering, het Europese grensbewakingsagentschap Frontex en twee eurocommissarissen ter verantwoording geroepen voor dit incident. Zij moeten het Europees Parlement tekst en uitleg geven. ‘Van de Europese Commissie wil ik weten wat ze gaan doen’, zegt GroenLinks-europarlementariër Tineke Strik, initiatiefnemer van de hoorzitting. ‘Wat zijn de repercussies?’ Er ligt hier volgens Strik ook een duidelijke verantwoordelijkheid bij de EU. ‘De feiten liggen op tafel.’
Amnesty is ondertussen met een Twitter-actie begonnen, gericht op de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis om hem te dwingen te achterhalen wat er is gebeurd met Nadera Almonla. De Griekse autoriteiten geven geen antwoord op vragen van advocaten over haar lot.
Nadera probeerde samen met haar man en hun zes kinderen op 29 februari de Evros over te steken tussen Turkije en Griekenland. Eerst gingen hun kinderen in een boot naar de overkant, vertelde haar man Ahmed later aan Amnesty International. Nadera en hij wachtten totdat de boot terugkwam. Toen zagen ze aan Griekse zijde twee legervoertuigen verschijnen met zes gewapende soldaten. ‘Ze schoten in de lucht’, vertelt Ahmed. ‘Mijn vrouw was bang dat de kinderen iets zou overkomen en ging het water in.’ Ahmed volgde. ‘Twee tot drie meter vanaf de oever richtten de Griekse soldaten hun geweren op ons. Ze schoten. Ik bereikte de oever, mijn vrouw was achter me. Het laatste wat ik van haar zag was dat ze met haar hoofd boven water zo’n twee meter achter me stond. De soldaten drukten me met mijn gezicht naar beneden, weg van het water, zodat ik de rivier niet zag. Ik probeerde op te staan, maar de soldaat zette zijn geweer op mijn hoofd. Alles bij elkaar schoten ze drie keer.’
Ahmed en zijn kinderen werden daarna een paar uur vastgezet, hun bezittingen werden afgenomen en vervolgens werden ze teruggereden naar de rivier, in een houten boot gezet en naar de Turkse kant gebracht. Van Nadera is sindsdien niets meer vernomen.
Sinds corona is uitgebroken worden vluchtelingen die nog wel in Griekenland arriveren vastgehouden in verschillende onofficiële detentiekampen op de eilanden. ‘Onder inhumane omstandigheden’, stelt het Griekse Refugee Support Aegean (RSA) in de recent uitgekomen analyse Rights Denied During Greek Asylum Procedure Suspension. Het gaat volgens hen om honderden mensen, inclusief zwangere vrouwen en kinderen. ‘De repercussies van zo’n flagrante schending van fundamentele vluchtelingen- en mensenrechten gaan voorbij het decreet’, stellen ze. ‘Asielzoekers verblijven nog steeds in gevangenschap, onder omstandigheden die in geen enkel opzicht geschikt zijn om hun leven en waardigheid te beschermen.’
Ook maakt Griekenland zich op grote schaal schuldig aan illegale pushbacks, zo ontdekken datajournalisten van Lighthouse Reports en Bellingcat met behulp van video’s, WhatsApp-berichten en foto’s. Dat overkwam bijvoorbeeld de Syrische Jouma en zijn 21 medebootreizigers. Zij zetten op 28 april voet aan wal op het Griekse eiland Samos, ze maakten opgetogen selfies van hun aankomst in Europa, zo schrijven de dataonderzoekers in Trouw. Een van hen belde in het dichtstbijzijnde dorp de politie om asiel aan te vragen. Maar toen die arriveerde, nam die hun telefoons in beslag. Ze werden door mensen in coronabeschermende kleding naar de haven gebracht. Daar werden ze op een reddingsvlot zonder motor gezet. De Griekse kustwacht sleepte het vlot tot vlak bij Turkse wateren en liet het los. Toen de stroming het vlot weer richting Griekenland voerde, duwden ze het terug. Pas de volgende dag haalde de Turkse kustwacht de vluchtelingen ervan af.Alle EU-landen kijken weg. ‘We weten steeds meer, maar er is grote onverschilligheid’
Op het vasteland worden asielzoekers, die vaak al weken of maanden in afwachting waren van de mogelijkheid asiel aan te vragen, door politieagenten, soms in burger, ontvoerd in witte bestelbusjes. Ze moeten hun telefoon afgeven, worden mishandeld, van hun geld beroofd en vervolgens illegaal de grens overgezet naar Turkije – bijvoorbeeld met hulp van mensensmokkelaars in bootjes over de Evros-rivier, of naar een onbewoond eilandje in Turkse wateren. Het Border Violence Monitoring Network stelt dat sinds eind maart ten minste 250 asielzoekers met geweld het land uit zijn gezet. ‘Het werkelijke aantal is waarschijnlijk groter omdat veel migranten die zijn teruggestuurd naar Turkije niet durven te praten’, zegt Simon Campbell, een van de coördinatoren van het netwerk, eind mei in The Wall Street Journal.
Schandaal
EU-functionarissen hebben bewijs achtergehouden waaruit blijkt dat de Kroatische regering de belofte niet nakwam om beter toezicht te houden op de grenspolitie, die wordt beschuldigd van het beroven, mishandelen en vernederen van migranten. Dit blijkt uit een interne e-mailwisseling tussen ambtenaren van de Europese Commissie die in handen is van De Groene Amsterdammer. Afgelopen jaar kondigde de Europese Commissie aan dat Kroatië lid kon worden van Schengen en dat ze drie ton euro had gegeven voor een goed monitoringmechanisme aan de grens. Nu blijkt echter dat Kroatië niet kan uitleggen waar het geld aan is besteed. Ambtenaren in Brussel waren bang voor een schandaal als dit bekend zou worden en riepen de hulp van de Commissie in om dit toe te dekken.
In Malta en Italië is het niet beter. Beide landen sluiten hun havens voor schepen met vluchtelingen aan boord vanwege de coronamaatregelen. Het reddingsschip Aylan Kurdi dat vaart onder Duitse vlag is in Italië aan de ketting gelegd. Malta meldt dat het te overweldigd is door het virus om nog migranten op zee te redden. Bovendien lekte onlangs uit dat de Maltese regering in het geheim particuliere vissers inhuurde om vluchtelingen die in bootjes naar Malta op weg waren terug te sturen naar Libië. Eventueel met geweld, zodat geen migrant meer voet aan wal zou zetten op het eiland.
Op 12 april in de avond vertrokken een uur na elkaar drie vissersboten uit de grote haven van Valetta, de hoofdstad van Malta. Het was rond Pasen. De boten deden direct hun satellietsysteem uit, en konden dus niet gevolgd worden. Ze waren op weg naar een boot met vluchtelingen die al 48 uur hulpoproepen deden naar de AlarmPhone, een onafhankelijke hotline voor migranten op zee in nood. Via de opnames van de hotline waren de smeekbeden om hulp te horen – ‘Help ons. Er is een kind aan boord’. Er was dorst, honger en de rubberboot begon vol water te stromen. Toen twee dagen later de vissersboten de migranten bereikten, waren al twaalf mensen verdronken. Zo’n vijftig overlevenden klommen opgelucht aan boord van een van de schepen. Maar in plaats van naar Malta voeren die tot ontzetting van de vluchtelingen terug naar Tripoli.
Deze illegale actie werd naar buiten gebracht door een van de kapiteins van de vissersboten, een senior commandant van de Libische kustwacht en een voormalige Maltese ambtenaar die hierbij betrokken was. De drie zeiden dat ze handelden in opdracht van het Maltese leger.
Nadat de vluchtelingen in Libië van boord waren gegaan, werden ze door de Libische autoriteiten naar het Tarik al Sikka-gevangeniskamp gebracht. Dat migranten hier worden gemarteld, zonder reden worden vastgehouden, verkocht of gebruikt als chantage voor losgeld, is algemeen bekend. De Maltese vissersboten voeren terug naar Valetta. In de weken daarop zijn dezelfde boten nog een paar keer uit de haven vertrokken en hebben vaker direct daarna hun gps uitgezet.
‘De Libische kustwacht was in deze periode niet aan het werk’, zegt Tineke Strik. Omdat hun capaciteit door de Covid-19-pandemie en toegenomen gevechten in Libië beperkt was. Frontex wist dit. ‘Juist toen vonden deze pushbacks vanuit Malta plaats’, zegt Strik. Frontex was op dat moment zelf wel met helikopters aanwezig boven de Middellandse Zee en spotte vier schepen in nood met in totaal 250 mensen aan boord. Het informeerde alle maritieme reddingscentra en volgde de boten vijf dagen. ‘Wat wist Frontex van de pushbacks?’ wil de LIBE-commissie weten in een officiële brief van 4 juni aan het Europese grensagentschap. Want als het de boten vanuit de lucht volgde, heeft het dan niet gezien wat er gebeurde?
De LIBE-commissie pleit ervoor dat, als de Europese Commissie er niet zelf werk van maakt, het Europarlement een onderzoekscommissie instelt. ‘Als dit zomaar kan, is dat ook een signaal aan andere landen, gebruik maar wat je nodig hebt om mensen tegen te houden’, verklaart Strik, die ook hoogleraar burgerschap en migratierecht is aan de Radboud Universiteit Nijmegen en een van de weinige politici die zich nog hard lijken te maken voor het naleven van de mensenrechten. ‘Dan wordt het steeds erger.’
Mensenrechtenschendingen aan de Europese buitengrens vonden ook al voor corona plaats. De coronapandemie legitimeert lidstaten nu nog een stap verder te gaan. Journalisten, hulpverleners, artsen, nationale ombudsmannen en -vrouwen, ngo’s als Amnesty, het Border Violence Network en daarbij aangesloten lokale organisaties, een enkele advocaat en politicus blijven alles vastleggen, monitoren waar ze kunnen, verzamelen getuigenissen, vragen aandacht, jaar in jaar uit. Er verschijnen rapporten, onderzoeken, reportages, bewijsmateriaal stapelt zich op. Maar de vraag is: wat gebeurt ermee?
‘De regels zijn er wel, maar het gaat om het naleven ervan’, benadrukt Strik. ‘We moeten in Europa laten zien dat we de eigen regels serieus nemen. Er zijn toezichthoudende organen, we kennen de feiten. De Europese Commissie moet meer investeren in hun capaciteit, schendingen serieuzer nemen, toezien dat ombudsmannen bijvoorbeeld hun mandaat kunnen uitoefenen.’
Mensen hebben volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het VN-Vluchtelingenverdrag het recht om asiel aan te vragen in Europa. Aangezien niemand vanuit bijvoorbeeld Syrië legaal Europa kan binnenkomen – geen Syriër krijgt een visum sinds de oorlog is uitgebroken – kan dat alleen door illegaal de grens over te gaan.
‘De meerderheid van de mensen die overzee naar de EU komen voldoet aan de UNHCR-criteria voor “echte” vluchtelingen’, zegt Linda Polman, onderzoeksjournalist en auteur van Niemand wil ze hebben over het Europese vluchtelingenbeleid sinds 1938. ‘De mensen die Griekenland bereiken zijn zelfs voor tachtig procent “echt”: ze komen uit Afghanistan, Syrië of Irak, en hebben in de meeste EU-lidstaten een grote kans op een verblijfsstatus. Wij schenden in de EU alle internationale verdragen die er zijn.’
Alle EU-landen kijken weg. ‘We weten steeds meer, maar er is grote onverschilligheid’, erkent ook Strik. In de openlijke manier waarop de verdragen en afspraken worden geschonden zit een enorme schaamteloosheid. Migratie verdringt volgens haar alle andere doelen van het EU-buitenlandbeleid. ‘Alles wordt ondergeschikt gemaakt aan migratieafspraken, zelfs handel. We begunstigen liever autoritaire regimes en dictators, in plaats van landen met good governance en democratie, als dat beter uitkomt voor het Europese migratiebelang.’ Terwijl, het gaat om 25 miljoen vluchtelingen wereldwijd. Dat zou eenvoudig op te lossen moeten zijn. ‘Het is echt niet in ons belang dat we miljarden investeren in derde landen en die negatief beïnvloeden, alleen maar om migratie te stoppen.’
Volgens Polman weigert Europa verantwoordelijkheid te nemen. Door het Verdrag van Dublin ligt die bij het land waar de vluchteling aankomt. ‘Dus zitten Griekenland, Italië, Spanje, Malta ermee opgescheept. We smijten daar wat emmers geld naar binnen, maar de andere EU-landen willen de vluchtelingen niet eerlijk delen. En door het coronavirus worden vluchtelingen nu niet alleen afgeschilderd als een gevaar voor de nationale veiligheid, maar ook voor de publieke gezondheid.’